O vindeiro luns 13 de setembro estaremos ás 11:00 na aula 10 da Escola Oficial de Idiomas de Vigo e tamén por videoconferencia. Por favor, para participar escribide a calidadedoceo@gmail.com indicando a modalidade de asistencia. Coma sempre, esta actividade faise coa colaboración do Equipo de Dinamización Lingüística da EOI-Vigo e tamén coa participación de Cel Fosc, asociación contra la contaminación lumínica e IDA (International Dark Sky Association).
A actividade consistirá en presentar as causas e consecuencias da contaminación luminosa, falaremos por suposto das luces de Nadal de Vigo, dos cambios de iluminación a LED na iluminación pública e aprenderemos tamén a ler e interpretar medidas de brillo do ceo para ter capacidade crítica sobre este asunto.
E recordamos que xa dende 2016 incluímos nas nosas actividade a seguinte noticia da que non gardamos máis datos que esta captura que adxuntamos:
Pasa o tempo e o problema persiste, por iso continuamos facendo actividades e seguimos transmitindo os coñecementos que hai sobre as causas e consecuencias da contaminación luminosa.
O ano pasado tivemos que suspender a actividade anual na Escola Oficial de Idiomas de Vigo pola pandemia. Volvemos este ano cunha actividade preferentemente telemática a celebrar durante a International Dark Sky Week, pero para a que reservamos 5 sitios para acudir de xeito presencial. A aula reservada para actividade admite 15 personas para cumprir coas medidas de seguidade, mais reducimos a asistencia a 5.
Actividade
Mércores 7 de abril de 2021 ás 17:30 ou ben na aula E2 da EOI-Vigo (5 persoas) ou ben telematicamente vía Webex. Duración aproximada de unha hora e media.
O acceso telemático será a través da plataforma Webex e pódese participar tendo simplemente conexión a Internet, non é necesario ter a aplicación se non se quere. As instrucións para a conexión enviaranse a tódalas persoas que se apunten e axudaremos en todo o que necesiten ás persoas que teñan dificultades con este tipo de conexións.
A actividade terá como finalidade presentar a contaminación luminosa, que é e como se pode evitar, e faremos diferentes xogos, veremos moitos exemplos e favorecermos a participación activa de tódolos asistentes.
Para máis información escribir a eoi.vigo.edl@gmail.com ou a calidadedoceo@gmail.com.
(Se é a primeria vez que les sobre isto é recomendable que visites a páxina Brillo do ceo nocturno)
Medimos no IES Espiñeira, en Boiro, en noites coa presenza da Lúa nalgunhas horas e con nubes pasando constantemente. O instituto está situado nun lugar alto sobre o centro de vila e con vistas á Ría de Arousa. Nesta contorna e, á vista dos resultados, hai presenza de contaminación luminosa sobre todo en puntos máis alonxados do centro educativo, xa que o brillo do ceo vese aumentado cando hai nubes; mentres que na proximidade semella que a iluminación non é tan contaminante, xa que sen nubes o máximo de escuridade acadado son 20,5 magnitudes.
(Se é a primeria vez que les sobre isto é recomendable que visites a páxina Brillo do ceo nocturno)
Unha vez máis coa colaboración da Asociación Astronómica Sirio de Pontevedra participamos conxuntamente nunha campaña de medidas. Nesta ocasión o SQM foi instalado no concello de Ribeira, na Praia dos Mosqueiros, na Ría da Arousa.
As medidas publicadas tiveron que ser correxidas por un problema técnico co SQM, polo que podería haber algún erro, mais despois dalgunhas comprobacións estes deberían ser pequenos (en termos de décimas de magnitudes) salvo que a corrección tamén teña algún erro. Para ter unha certeza absoluta sobre estes datos volveremos a medir no lugar, mentres podemos ter unha idea boa dos ceos da zona indicada no seguinte mapa.
Ubicación do SQM en Ribeira.
Unha vez máis en ubicacións con ceos tirando a pouco brillantes pero con contaminación luminosa na contorna, a aparición de nubes provoca un aumento de brillo significativo que se pode ver nas gráficas. Sen nubes o ceo chega a sobrepasar as 20 magnitudes, un valor moi bo.
Tomáronse medidas dun total de oito noites, onde só unha o ceo estivo despexado, aínda que esa noite, a última, foi húmida e houbo moito orballo. Nesta noite despexado vese un ceo aceptable tendo en conta a proximidade dunha cidade como A Coruña, aínda que hai que resaltar que o SQM colocouse fóra do núcleo urbano de Santa Cruz, nunha finca privada sen luces. O resto de días vense gráficas moi cambiantes debido ás nubes, nas que se reflicte a luz ao haber contaminación luminosa na contorna e aumeta o brillo (é dicir, as medidas dan magnitudes máis baixas).
(Se é a primeria vez que les sobre isto é recomendable que visites a páxina Brillo do ceo nocturno)
Volvemos medir o brillo do ceo nocturno na Escola Oficial de Vigo tres anos despois (aquí medidas de 2017) cuns resultados moi similares. Hai unha lixeira diferencia entre uns e outros, mais non podemos saber a que se deben ser ter unhas medidas máis continuadas. En principio, como indican algúns investigadores consultados, o máis probable é que esteamos ante cambios en parámetros atmosféricos distintos de nubosidade visible.
As primeiras noites foron despexadas e as medidas marcan un brillo do ceo entre 18 e 18,5 magnitudes, o que significa un ceo brillante. Como mencionamos hai tres anos, é máis brillo do esperado nesta zona alta da cidade que ten moita presenza de casas dispersas e máis espazo sen urbanizar. A última noite de medidas publicadas foi a primeira noite anubrada (as seguintes non se publican xa) e podemos observar como o brillo aumenta moito debido a que a luz reflicte nas nubes (menos magnitudes é equivalente a máis brillo).
A continuación a gráfica que compara as medidas destes días de 2020 coas medidas de 2017.
O mércores 18 de marzo estaremos a partir das 18:00 na aula 3B da Escola Oficial de Idiomas (EOI) de Vigo falando de causas e consecuencias da contaminación luminosa e de iluminación nocturna.
A actividade terá diferentes partes: unha sobre as características propias da iluminación articial, repasaremos os conceptos que hai que coñecer para profundizar nos diferentes tipos de luz e as súas características e veremos exemplos; outra parte estará centrada en diferentes xogos nos que dun xeito razonado e construtivo veremos as causas e consecuencias da contaminación luminosa e, por último, abriremos un ou máis debates sobre casos reais de iluminación nocturna.
Será unha tarde divertida xa que preparamos unha actividade moi participativa e trataremos de non deixar dúbidas sobre esta problemática que é moi doada de combater, pero que non se está a facer o correcto, en termos xerais, para eliminala.
Todos sodes benvidos, xente da escola e de fóra. Agardámosvos!
Recentemente a Ponte de Rande recibiu un premio en New York (El puente de Rande se corona en Nueva York) e desatouse a tolemia. A Xunta de Galicia contactou en tempo récord con Audasa, a concesionaria da autopista AP-9 que pasa pola ponte, e coa axencia Estatal de Seguridad Aérea (AESA) para poñer iluminación ornamental de xeito permanente na ponte.
As Rías Baixas son un enclave que hai que protexer, e que está protexido. O equibrio biolóxico que existe aquí permite o cultivo do mexillón e a presenza dun gran número de aves nas diferentes illas das rías, como recoñece o propio Ministerio para a Transición Ecolóxica. Para que esta protección sexa efectiva nas Rías Baixas temos os seguintes recoñecementos (se alguén detecta que falta algún que nolo faga saber):
Parque Nacional Marítimo-Terrestre das Illas Atlánticas de Galicia,
Estas distincións supoñen que as illas das Rías Baixas e un amplo territorio marítimo están considerados de interese para protexer todo o espazo natural: flora, fauna e ceo escuro. A luz artificial pode interferir nos distintos parámetros polos que se decidiu protexer e promocionar este territorio.
É doado caer na argumentación sinxela de que a Ponte de Rande non está dentro de ningún destes espazos, o cal é certo, mais a luz propágase a quilómetros da fonte de emisión se non se fai unha correcta instalación, tanto en potencia coma en dirección e cor.
Recentemente Audasa decidiu cambiar a iluminación da ponte a apostar por LEDs brancos e tamén alumou os novos carrís co mesmo tipo de luz. Como se pode ver na foto cedida polo compañeiro Richy, a luz non queda exclusivamente sobre a superficie da ponte, polo que a iluminación afecta a toda a contorna, isto é:
Fotografía cedida por Richyman (Instagram: @rixyman)
A iluminación afecta e afectará directamente á superficie marítima máis próxima á ponte,
a luz propágase a toda a ría, chegando ás zonas de protección e afectando ás aves, as cales son das máis perxudicadas pola contaminación luminosa, cegándoas e cambiando o seu comportamento normal,
podería afectar tamén aos polígonos de bateas máis próximos, xa que o mexillóns só se alimentan de noite na escuridade.
Engadir máis luz á Ponte de Rande, ademáis da necesaria que estipula a lei por seguridade, é aumentar a presión sobre os puntos comentados, que xa teñen bastante coa contaminación luminosa de Vigo sobre todo, mais tamén doutras vilas que se asentadas na contorna das Rías Baixas. Por todo isto a Xunta debe replantearse se o obxectivo neste século XXI e contaminar e malgastar cartos ou ben cumplir coa Axenda 2030 da UNESCO de Desenvolvemento Sostible e racionalizar o gasto e a iluminación e protexer os espazos naturais.
Coma tódolos anos dende hai uns cantos chegan as luces de Nadal a Vigo para verse dende o Espazo, para cegar aos habitantes de New York e para competir con Tokio en iluminación. O alcalde de Vigo presume do gasto, da cantidade de luces LED instaladas e da cantidade de visitas que recibe Vigo para ver as luces. Non imos encher este artigo con enlaces a tódalas noticias existentes sobre este asunto porque unha búqueda rápida na Internet é suficiente para acadar toda a información necesaria para quen a necesite.
O primeiro que hai que dicir sobre as luces de Nadal é que son una instalación efímera, é dicir, non permanente, co al o trato que se lle dá a esta iluminación dende un punto de vista da contaminación luminosa é diferente a outras instalacións. Os parámetros polos que medimos o impacto das luces de Nadal poden ser os seguintes:
Custe económico,
custe ambiental en produción da electricidade necesaria,
o tempo que transcorre dende o primeiro día de encendido ata o último,
o horario diario no que permanecerán acesas.
Podemos omitir nesta lista o impacto ambiental por iluminación, non porque non exista, que como mostra o seguinte vídeo só se necesitan uns minutos de luz para cegar a paxaros (e a Ría de Vigo está nunha Zona de Especial Protección de Aves, pero isto vai para a parte 2ª desta serie de artigos), senón porque podemos admitir que todo o que facemos ten o seu impacto e o obxectivo é minimizalo sen chegar a eliminalo cando así o decidamos. E a xente quere luces de Nadal.
Homenaxe dos atentados das Torres Xemelgas (World Trade Center)
Centrando a atención entón na lista dada temos que (omitimos cifras conscientemente. Todas, ou case todas, están na Internet, mais o obxectivo é pensar na iluminación e non tanto en poñer cifras):
O custo económico é enorme. É certo que Vigo recibe moitas visitas e existe certo retorno na economía local, mais estamos nun tempo no que se procura un turismo sustentable, respectuoso coa contorna e de calidade. ¿Poderíase atraer xente con menos luces? ¿A cantidade é igual á calidade? ¿Quizáis estamos ante un turismo que vén abraido polas cifras desorbitadas de número de luces e non tanto polo bonito que pode ser? ¿Podería ser que a xente veña a Vigo aproveitando unha escusa, que tanto dá que sexa esta coma outra menos custosa? Incluso podería ser que o realmente atractivo sexa a presenza da cidade e o alcalde en tódolos medios de comunicación. Noutros lugares consiguen turismo con moitas menos luces, cunha simple árbore.
Toda luz consume. E os LEDs tamén. A inmensa cantidade de luces LEDs instaladas aumentan o consumo de electricidade e, polo tanto, a contaminación atmosférica. Se garantimos que a enerxía que consomen é enerxía renovable o que se fai é aumentar a presión sobre bosques, montañas, ríos, mares, etc. para instalar os xeneradores de enerxía necesarios para atender estes picos de consumo. ¿Non temos xa demasiado consumo eléctrico como para engadir outro máis de tales proporcións?
Cada ano as luces de Nadal están acesas durante máis tempo. Isto é porque os comerciantes din que fomenta o consumo. Nin máis nin menos. As luces estimulan aos seres vivos e, no caso dos humanos, iso ten unha consecuencia directa no consumo. ¿Aceptamos sen máis que con cartos municipais instalen iluminación para fomentar o consumo? Hai que entender ben esta parte. Non se trata de que se fomente un consumo responsable e necesario, ou que se pretenda dar vida a un barrio que estaba en decadencia, ou que se estea promocionando un producto concreto porque acaba de saír, etc. Trátase de que as luces fan que gastemos cartos sen necesidade.
Por suposto, ao estar acesas máis tempo tamén empeoran os puntos anteriores: máis custe económico e máis contaminación.
O horario no que se acenden as luces tamén é importante (descoñecemos o dato concreto neste caso). As luces de Nadal son coloridas, son estimulantes e iso afecta directamente ao noso comportamento e á nosa bioloxía. As luces afectan aos nosos ritmos circadiáns (Melatonina e Contaminación lumínica y ritmo circadiano.), polo que unha iluminación excesiva nas horas nocturnas ten consecuencias na nosa saúde e benestar.
Neste apartado poderíamos incluir a influencia da luz artificial na nosa contorna: aves, insectos, peixes, plantas… Canta menos noite escura lle deixemos, máis influimos na súa vida normal.
Todo o comentado aquí pódese argumentar con datos concretos, mais o que se busca é unha reflexión sobre a relación que temos coa iluminación artificial e, concretamente, coas luces de Nadal. Hai que abandonar a espiral mediática onde está asentada agora mesmo a cidade de Vigo, deixar a idea de que o exceso é meritorio e buscar un equilibrio entre todo o comentado, de tal xeito que a cantidade de luces, o custo de mantelas, o respecto polo medio ambiente e a vida humana na cidade teñan consonancia e harmonía.
tres anos despois (
para cegar aos habitantes de New York e para competir con Tokio en iluminación. O alcalde de Vigo presume do gasto, da cantidade de luces LED instaladas e da cantidade de visitas que recibe Vigo para ver as luces. Non imos encher este artigo con enlaces a tódalas noticias existentes sobre este asunto porque unha búqueda rápida na Internet é suficiente para acadar toda a información necesaria para quen a necesite.