Hoxe, primeiro de abril de 2021, vemos en Twitter o seguinte chío
E recordamos que xa dende 2016 incluímos nas nosas actividade a seguinte noticia da que non gardamos máis datos que esta captura que adxuntamos:
Pasa o tempo e o problema persiste, por iso continuamos facendo actividades e seguimos transmitindo os coñecementos que hai sobre as causas e consecuencias da contaminación luminosa.
O ano pasado tivemos que suspender a actividade anual na Escola Oficial de Idiomas de Vigo pola pandemia. Volvemos este ano cunha actividade preferentemente telemática a celebrar durante a International Dark Sky Week, pero para a que reservamos 5 sitios para acudir de xeito presencial. A aula reservada para actividade admite 15 personas para cumprir coas medidas de seguidade, mais reducimos a asistencia a 5.
Mércores 7 de abril de 2021 ás 17:30 ou ben na aula E2 da EOI-Vigo (5 persoas) ou ben telematicamente vía Webex. Duración aproximada de unha hora e media.
O acceso telemático será a través da plataforma Webex e pódese participar tendo simplemente conexión a Internet, non é necesario ter a aplicación se non se quere. As instrucións para a conexión enviaranse a tódalas persoas que se apunten e axudaremos en todo o que necesiten ás persoas que teñan dificultades con este tipo de conexións.
A actividade terá como finalidade presentar a contaminación luminosa, que é e como se pode evitar, e faremos diferentes xogos, veremos moitos exemplos e favorecermos a participación activa de tódolos asistentes.
Para máis información escribir a eoi.vigo.edl@gmail.com ou a calidadedoceo@gmail.com.
(Se é a primeria vez que les sobre isto é recomendable que visites a páxina Brillo do ceo nocturno)
Medimos no IES Espiñeira, en Boiro, en noites coa presenza da Lúa nalgunhas horas e con nubes pasando constantemente. O instituto está situado nun lugar alto sobre o centro de vila e con vistas á Ría de Arousa. Nesta contorna e, á vista dos resultados, hai presenza de contaminación luminosa sobre todo en puntos máis alonxados do centro educativo, xa que o brillo do ceo vese aumentado cando hai nubes; mentres que na proximidade semella que a iluminación non é tan contaminante, xa que sen nubes o máximo de escuridade acadado son 20,5 magnitudes.
(Se é a primeria vez que les sobre isto é recomendable que visites a páxina Brillo do ceo nocturno)
Unha vez máis coa colaboración da Asociación Astronómica Sirio de Pontevedra participamos conxuntamente nunha campaña de medidas. Nesta ocasión o SQM foi instalado no concello de Ribeira, na Praia dos Mosqueiros, na Ría da Arousa.
As medidas publicadas tiveron que ser correxidas por un problema técnico co SQM, polo que podería haber algún erro, mais despois dalgunhas comprobacións estes deberían ser pequenos (en termos de décimas de magnitudes) salvo que a corrección tamén teña algún erro. Para ter unha certeza absoluta sobre estes datos volveremos a medir no lugar, mentres podemos ter unha idea boa dos ceos da zona indicada no seguinte mapa.
Unha vez máis en ubicacións con ceos tirando a pouco brillantes pero con contaminación luminosa na contorna, a aparición de nubes provoca un aumento de brillo significativo que se pode ver nas gráficas. Sen nubes o ceo chega a sobrepasar as 20 magnitudes, un valor moi bo.
(Se é a primeria vez que les sobre isto é recomendable que visites a páxina Brillo do ceo nocturno)
En Santa Cruz, no concello de Oleiros, moi preto da cidade de A Coruña, teñen unha historia romántica cunha pardela cincenta, unha das aves mariñas máis afectadas pola contaminación luminosa e vimos de medir alí o brillo do seu ceo nocturno cuns resultados interesantes.
Tomáronse medidas dun total de oito noites, onde só unha o ceo estivo despexado, aínda que esa noite, a última, foi húmida e houbo moito orballo. Nesta noite despexado vese un ceo aceptable tendo en conta a proximidade dunha cidade como A Coruña, aínda que hai que resaltar que o SQM colocouse fóra do núcleo urbano de Santa Cruz, nunha finca privada sen luces. O resto de días vense gráficas moi cambiantes debido ás nubes, nas que se reflicte a luz ao haber contaminación luminosa na contorna e aumeta o brillo (é dicir, as medidas dan magnitudes máis baixas).
(Se é a primeria vez que les sobre isto é recomendable que visites a páxina Brillo do ceo nocturno)
Volvemos medir o brillo do ceo nocturno na Escola Oficial de Vigo 
tres anos despois (aquí medidas de 2017) cuns resultados moi similares. Hai unha lixeira diferencia entre uns e outros, mais non podemos saber a que se deben ser ter unhas medidas máis continuadas. En principio, como indican algúns investigadores consultados, o máis probable é que esteamos ante cambios en parámetros atmosféricos distintos de nubosidade visible.
As primeiras noites foron despexadas e as medidas marcan un brillo do ceo entre 18 e 18,5 magnitudes, o que significa un ceo brillante. Como mencionamos hai tres anos, é máis brillo do esperado nesta zona alta da cidade que ten moita presenza de casas dispersas e máis espazo sen urbanizar. A última noite de medidas publicadas foi a primeira noite anubrada (as seguintes non se publican xa) e podemos observar como o brillo aumenta moito debido a que a luz reflicte nas nubes (menos magnitudes é equivalente a máis brillo).
A continuación a gráfica que compara as medidas destes días de 2020 coas medidas de 2017.
O mércores 18 de marzo estaremos a partir das 18:00 na aula 3B da Escola Oficial de Idiomas (EOI) de Vigo falando de causas e consecuencias da contaminación luminosa e de iluminación nocturna.
A actividade terá diferentes partes: unha sobre as características propias da iluminación articial, repasaremos os conceptos que hai que coñecer para profundizar nos diferentes tipos de luz e as súas características e veremos exemplos; outra parte estará centrada en diferentes xogos nos que dun xeito razonado e construtivo veremos as causas e consecuencias da contaminación luminosa e, por último, abriremos un ou máis debates sobre casos reais de iluminación nocturna.
Será unha tarde divertida xa que preparamos unha actividade moi participativa e trataremos de non deixar dúbidas sobre esta problemática que é moi doada de combater, pero que non se está a facer o correcto, en termos xerais, para eliminala.
Todos sodes benvidos, xente da escola e de fóra. Agardámosvos!
A Ría de Vigo. Parte 1ª: as luces de Nadal
Recentemente a Ponte de Rande recibiu un premio en New York (El puente de Rande se corona en Nueva York) e desatouse a tolemia. A Xunta de Galicia contactou en tempo récord con Audasa, a concesionaria da autopista AP-9 que pasa pola ponte, e coa axencia Estatal de Seguridad Aérea (AESA) para poñer iluminación ornamental de xeito permanente na ponte.
As Rías Baixas son un enclave que hai que protexer, e que está protexido. O equibrio biolóxico que existe aquí permite o cultivo do mexillón e a presenza dun gran número de aves nas diferentes illas das rías, como recoñece o propio Ministerio para a Transición Ecolóxica. Para que esta protección sexa efectiva nas Rías Baixas temos os seguintes recoñecementos (se alguén detecta que falta algún que nolo faga saber):
Estas distincións supoñen que as illas das Rías Baixas e un amplo territorio marítimo están considerados de interese para protexer todo o espazo natural: flora, fauna e ceo escuro. A luz artificial pode interferir nos distintos parámetros polos que se decidiu protexer e promocionar este territorio.
É doado caer na argumentación sinxela de que a Ponte de Rande non está dentro de ningún destes espazos, o cal é certo, mais a luz propágase a quilómetros da fonte de emisión se non se fai unha correcta instalación, tanto en potencia coma en dirección e cor.
Recentemente Audasa decidiu cambiar a iluminación da ponte a apostar por LEDs brancos e tamén alumou os novos carrís co mesmo tipo de luz. Como se pode ver na foto cedida polo compañeiro Richy, a luz non queda exclusivamente sobre a superficie da ponte, polo que a iluminación afecta a toda a contorna, isto é:
Engadir máis luz á Ponte de Rande, ademáis da necesaria que estipula a lei por seguridade, é aumentar a presión sobre os puntos comentados, que xa teñen bastante coa contaminación luminosa de Vigo sobre todo, mais tamén doutras vilas que se asentadas na contorna das Rías Baixas. Por todo isto a Xunta debe replantearse se o obxectivo neste século XXI e contaminar e malgastar cartos ou ben cumplir coa Axenda 2030 da UNESCO de Desenvolvemento Sostible e racionalizar o gasto e a iluminación e protexer os espazos naturais.
Coma tódolos anos dende hai uns cantos chegan as luces de Nadal a Vigo para verse dende o Espazo, 
para cegar aos habitantes de New York e para competir con Tokio en iluminación. O alcalde de Vigo presume do gasto, da cantidade de luces LED instaladas e da cantidade de visitas que recibe Vigo para ver as luces. Non imos encher este artigo con enlaces a tódalas noticias existentes sobre este asunto porque unha búqueda rápida na Internet é suficiente para acadar toda a información necesaria para quen a necesite.
O primeiro que hai que dicir sobre as luces de Nadal é que son una instalación efímera, é dicir, non permanente, co al o trato que se lle dá a esta iluminación dende un punto de vista da contaminación luminosa é diferente a outras instalacións. Os parámetros polos que medimos o impacto das luces de Nadal poden ser os seguintes:
Podemos omitir nesta lista o impacto ambiental por iluminación, non porque non exista, que como mostra o seguinte vídeo só se necesitan uns minutos de luz para cegar a paxaros (e a Ría de Vigo está nunha Zona de Especial Protección de Aves, pero isto vai para a parte 2ª desta serie de artigos), senón porque podemos admitir que todo o que facemos ten o seu impacto e o obxectivo é minimizalo sen chegar a eliminalo cando así o decidamos. E a xente quere luces de Nadal.
Homenaxe dos atentados das Torres Xemelgas (World Trade Center) |
Centrando a atención entón na lista dada temos que (omitimos cifras conscientemente. Todas, ou case todas, están na Internet, mais o obxectivo é pensar na iluminación e non tanto en poñer cifras):
Todo o comentado aquí pódese argumentar con datos concretos, mais o que se busca é unha reflexión sobre a relación que temos coa iluminación artificial e, concretamente, coas luces de Nadal. Hai que abandonar a espiral mediática onde está asentada agora mesmo a cidade de Vigo, deixar a idea de que o exceso é meritorio e buscar un equilibrio entre todo o comentado, de tal xeito que a cantidade de luces, o custo de mantelas, o respecto polo medio ambiente e a vida humana na cidade teñan consonancia e harmonía.
A nosa filosofía lévanos a traballar en moitas ocasións en colaboración con diferentes asociacións de índole diverso.
Como sabedes, consideramos que as problemáticas que atinxen á sociedade están vencelladas entre sí e ao traballar en cooperación xorden sinerxias maravillosas e moi positivas que axundan con creces, a facer do noso mundo un lugar mellor.
Nesta ocasión, voltamos ás nosas actividades divulgativas da man da Asociación Aulas Abiertas , un proxecto de extraordinario valor que vela pola protección da infancia na rexión de Cajamarca (Perú). No país andino ata un 60% dos nenos sufre de desnutrición ou anemia o que fai que os poucos que poden acceder á educación lles coste rendir nos estudos debido ás suas carencias alimentarias.
Este fito fixo que A Asociación Aulas Abiertas abrise unha rede de comedores escolares que dan cobertura a unha boa parte do nenos da comarca.
Voltamos a nosa actividade, este venres 30 de agosto para finalizar o verán colaborando con esta gran causa. A actividade terá lugar no Parque Forestal do Vixiador (Vigo), no que se realizará un picnic familiar con amenización de maxia, da man do Mago, Jorge Lorenzo. Para rematar a noite faremos unha pequena andaina cara o Campo de Fútbol do Vixiador, onde terá lugar o noso obradoiro de contaminación luminosa e unha observación astronómica da man, coma de costume, da Agrupación Astronómica Rías Baixas .
Nesta ocasión as prazas eran limitadas e se esgotaron ao pouquiño de anuncialo, polo que esperamos poder repetilo noutra ocasión.
Mais o que realmente esperamos é, que ao remate da xornada , os 80 asistentes volten ás suas casas coa mirada posta no ceo, o mesmo que nos une coa rexión andina de Cajamarca e cos seus nenos e o mesmo que debemos protexer para non perder o noso legado natural e cultural, do que eles aínda poden presumir.
